سفر اردوغان به تهران با توجه به اینکه می دانست همسایه ایرانی آماده استقبال دلپذیر از او نیست، حکایت از اهمیت روابط دوجانبه برای دوکشور دارد. روابط تهران و آنکارا یکی از باسابقه‌ترین روابط سیاسی و اقتصادی در منطقه خاورمیانه به حساب می‌آید. تهران و آنکارا مشترکات فرهنگی و مناسبات اقتصادی بسیار گسترده ای دارند که در سفر حجت السلام روحانی رئیس جمهور کشورمان به ترکیه (خردادماه ۱۳۹۳) برای اولین بار در تاریخ دو کشور، شورای عالی همکاری‌های استراتژیک با حضور اعضای دو دولت تشکیل شد و ضرورت ارتقای میزان مبادلات مورد تایید دو طرف قرار گرفت.
در سالهای اخیر اردوغان با نوع مواضعی که اتخاذ کرده بود نقش ترکیه را در مسائل مهمی همچون عراق، افغانستان و غزه برجسته کرد. هنوز خشم اردوغان در تقابل با نخست وزیر اسرائیل در داووس در ذهن ها مانده، علاوه بر این بارها اردوغان در مواضع مختلفی مخالفت کشورش را بر ضد تحریم های یک جانبه علیه ایران اعلام و تاکید کرده بود کشورش از این تحریم ها پیروی نمی کند.
البته گاهی در روابط میان دو کشور فراز و نشیب هایی بوده است. بخصوص آنکه اردوغان همسو با غربی ها مواضع خاصی را به خصوص در بحران سوریه و یمن ایفا کرده که این مواضع به نفع منطقه قابل دفاع نیست و عده ای را بر آن داشت که با سفر او به تهران مخالفت کنند. اردوغان پیش از این در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: «ایران در تلاش برای تسلط بر منطقه است، آیا می‌شود این را تحمل کرد؟ این موضوع، ترکیه، عربستان و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس را به ستوه آورده است. این امر واقعا تحمل کردنی نیست و ایران باید متوجه این مسئله باشد.» این اظهارات اردوغان منجر به دعوت کاردار ترکیه به وزارت خارجه شد.
با توجه به این فراز و نشیب ها، تهران و آنکارا با داشتن مشترکات فرهنگی و مناسبات اقتصادی دور جدیدی از همکاری ها را آغاز کرده اند که سفر طیب اردوغان می تواند همکاری ها را در زمینه های مختلف تجاری تسهیل داده و در بهبود شرایط منطقه موثر باشد.
عذرخواهی پنهانی اردوغان از ملت ایران
حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با مهر در تحلیل سفر اردوغان به تهران می گوید: «سفر اردوغان به تهران در واقع نوعی عذرخواهی پنهانی وی از ایران است. با توجه به اینکه موضع گیری‌ها و اظهارات نسنجیده اخیر اردوغان نوعی نارضایتی در جامعه ایرانی به وجود آورد و ممکن بود در مناسبات دو کشور همسایه اثرات منفی باقی گذارد لذا به نظر می رسد که امروز اردوغان احساس می کند در سیاست های منطقه ای خود دچار کج روی شده و درصدد تعدیل مواضع خود در یمن، سوریه و عراق است.»
وی افزود: «به همین دلیل وی تلاش می کند روابط خود را با ایران بهبود ببخشد.»
این کارشناس مسائل سیاسی اظهارداشت: «با توجه به گذشت و بزرگمنشی رهبری و ملت ایران که پذیرفته است از اردوغان استقبال کند، به نظر می رسد مناسباتی که میان اردوغان و رئیس جمهور ایران صورت می گیرد به بهبود روابط و گشایش فصل جدید مناسبات تهران- آنکارا منجر خواهد شد.»
سفری تحت الشعاع انتخابات ترکیه
البته این سفر تحت الشعاع انتخابات پارلمانی ترکیه هم بود. دیروز آخرین مهلت ثبت نام انتخابات پارلمانی در ترکیه یود و برخی از کارشناسان سفر اردوغان به تهران را در پیش بودن انتخابات مجلس ترکیه دانستند؛ چراکه این انتخابات نقش بسیار موثری در سیستم حاکمیتی آینده اردوغان و حزب عدالت و توسعه خواهد داشت.
از این رو این سفر در رسانه های ترکی نیز بازتاب گسترده ای داشته است.
«روزنامه حریت» در مقاله ای با اشاره به ناخشنودی تهران از آخرین اظهارات اردوغان در خصوص سیاست های منطقه ای علیه ایران نوشت «دو کشور بیش از هر زمان دیگر به هم نیازمند هستند و به همین دلیل اردوغان باید از جایگاه جهانی ایران در منطقه به عنوان یک فرصت استفاده کند.»
شوک نمایندگان مجلس به سفر اردوغان
«روزنامه زمان» هم در گزارشی با تیتر «شوک نامه نمایندگان مجلس ایران قبل از سفر اردوغان به تهران» نوشت : ۶۵ نماینده مجلس شورای اسلامی ایران طی نامه ای از رئیس جمهور خواسته اند که بابت اظهارات اخیر اردوغان به او هشدار دهد. همچنین زمان نوشت: اردوغان با توجه به اهمیت این سفر در حل موضوعات منطقه ای و نزدیکی دیدگاههای دو کشور برنامه سفرش را به تهران عملیاتی کرد.
از سویی دیگر «روزنامه جمهوریت» هم با اشاره به همین موضوع یعنی نامه نمایندگان مجلس به رئیس جمهور ایران خبری با این تیتر منتشر کرد که «روحانی باید اردوغان را مجبور به عذرخواهی کند.» این تیتر «روزنامه جمهوریت» نشان از مخالفت این روزنامه با سیاست های منطقه ای دولت اردوغان در منطقه دارد.
آغازی دوباره برای خطای استراتژیک ترکیه
اما آیا سفر اردوغان می تواند آغازی دوباره برای جبران اشتباه استراتژیک ترکیه در منطقه باشد؟
اردوغان در سفر یک روزه خود به تهران در نشست خبری گفت: «ما در یک نقطه خاص هستیم. از آنکارا به تهران آمده‌ایم تا در رابطه با مسائل اقتصادی و فرهنگی همکاری داشته باشیم و در این رابطه می‌توانیم کارهای بسیار زیادی انجام دهیم.»
رئیس‌جمهور ترکیه همچنین بر همکاری‌های توریستی دو کشور تاکید کرد و گفت: «باید در این راستا همکاری و تبادلات بیشتری داشته باشیم. باید در زمینه توریسم هم تنوع داشته باشیم و ما توانسته‌ایم این صنعت را تنوع ببخشیم. پول ملی ما باید عامل تجارت بین دو کشور باشد و نباید زیر سلطه پول ملت‌های غربی باشیم.»
رئیس جمهور ترکیه به مسائل منطقه هم اشاره ای داشت و گفت: «ما باید با همدیگر متحد شویم، مذاکره کنیم و جلوی این خونریزی‌ها را بگیریم و کسانی را که با یکدیگر می‌جنگند کنار هم جمع کنیم. ما باید این کار را انجام دهیم و به امید خدا انجام خواهیم داد و به نتیجه می‌رسیم.»
داعش را مسلمان نمی‌دانم
ریس جمهور ترکیه پس از دیدار با رئیس جمهور و امضای ۸ سند همکاری به دیدار حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی رفت. اردوغان در این دیدار ضمن ارائه گزارشی ار سفر یک روزه خود به رهبر انقلاب گفت: در این سفر مسائل دو جانبه را مورد بررسی قرار دادیم و در خصوص روابط سیاسی، اقتصادی و همچنین مسائل منطقه گفتگو کردیم.
وی به روابط تهران و آنکارا در حوزه انرژی اشاره و خاطرنشان کرد: شورای همکاری اقتصادی ایران و ترکیه تشکیل شده و به وزیران خود دستور داده ایم که کارها را دنبال کنند، تا با فعالیت بیشتر، انتظاراتی نظیر افزایش مبادلات اقتصادی به سطح ۳۰ میلیارد دلار محقق شود.
رییس‌جمهور ترکیه در ادامه با تاکید بر لزوم حل مسائل و مشکلات دنیای اسلام در درون آن و بدون دخالت غرب، گفت: مشکلات زیادی در منطقه وجود دارد که باید با کمک یکدیگر، آنها راحل کنیم و نباید برای حل این مسائل منتظر غرب ماند.
رییس‌جمهور ترکیه همچنین با محکوم کردم جنایت های گروه تروریستی داعش گفت: «من داعش را مسلمان نمی‌دانم و علیه آن نیز موضع‌گیری کرده‌ام.»
بنا براین گزارش، ترکیه در طول ۴ سال گذشته نقش تکمیلی در کنار عربستان و قطر، علیه دولت سوریه ایفا کرده است که در اثر این مواضع تخریبی و همچنین بدلیل حمایت گروهک های تروریستی علیه ملت سوریه، هزینه های سیاسی زیادی متوجه دولت ترکیه شد؛ لذا اردوغان به این نتیجه رسیده است که ادامه سیاست های تخریبی دولتش در سوریه و یمن نمی تواند ترکیه را از انزوای سیاسی نجات دهد.
به نظر می رسد مذاکراتی که روز گذشته میان روسای جمهور ایران و ترکیه صورت گرفت به بهبود روابط و گشایش فصل جدیدی از مناسبات تهران - آنکارا منجر می شود و تهران و آنکارا در آینده شاهد مناسبات بهتری خواهند بود که این مناسبات قطعا بر حل بحران های منطقه ای تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
